رود کارون با طول ۹۵۰ کیلومتر بزرگترین، طولانیترین و پرآبترین رود ایران و تنها رودخانه قابل کشتیرانی در ایران بود. در حاشیه رود کارون بود که تمدنهای بزرگ ایران شکل گرفتند. اهمیت رود کارون را میتوان در تامین آب آشامیدنی، آب مورد نیاز برای کشاورزی، تامین برق، رونق صنعت گردشگری و همچنین حمل و نقل کالا در استان خوزستان عنوان کرد.
اما طی حدود ۳۰ سال گذشته جریان حیاتی رود کارون رفتهرفته خشک شده. خشک شدن کارون تاثیرات وحشتناکی بر محیط زیست مناطق اطراف، صنعت گردشگری و اقتصاد مردم استان خوزستان و حتی استانهای دیگر گذاشته است. اما خشک شدن رودخانه کارون چند دلیل عمده دارد.
سد سازی
در حال حاضر در کشورهای پیشرفته سدسازی اساسا طرحی منسوخ شده محسوب میشود و تامین آب پاییندست با استفاده از روشهای جدیدتر صورت میگیرد. در سالهای اخیر ۶ سد بر روی رودخانه کارون احداث شد که طرح اخیر، سد گتوند علیا، به دلیل آنکه گفته میشد بر روی تپه نمکی ساخته شده و باعث سرازیر شدن آب شور به رود کارون شد جنجال زیادی برپا کرد.
گفته شد ساخت این سد، که یکی از پرهزینهترین طرحهای سدسازی در ایران بود، شوری رود کارون را به ۳۰۰ گرم در لیتر رساند (شوری آب اقیانوسها ۲۷ گرم در لیتر است!). شوری آب کارون از طرفی روند خشک شدن کارون را تسریع کرد و از طرفی با شورهزار کردن زمینهای کشاورزی اطراف عملا باعث نابودی بخش کشاورزی در استان خوزستان شد. همچنین شوری رودخانه کارون توربینهای تولیدکننده برق را هم یکی پس از دیگری از کار انداخت و صنعت برق این استان و استانهای همجوار را با مشکلات وحشتناک روبرو کرد.
عدم لایروبی
رودخانهها باید به صورت مرتب لایروبی شوند تا رسوباتی که باعث آلودگی آب رودخانه میشوند از آن خارج شوند. پس از جنگ ایران و عراق با تهنشین شدن رسوبات و شناورهای صیادی، کارون عملا غیرقابل کشتیرانی شد. لایروبی نشدن کارون در سالهای اخیر یکی از دلایل مهم خشک شدن این رودخانه است.
انتقال آب رودخانه کارون
انتقال آب کارون به فلات مرکزی ایران یکی دیگر از دلایل خشک شدن این رود است. نبود برنامه مناسب برای این کار و استفاده بیش از اندازه از ظرفیت آب کارون طی سالهای اخیر باعث خشکی این رود عظیم شده است. تاکنون ۱۰ طرح انتقال آب بر روی رود کارون انجام شده که ذره ذره جان این رود را از وجودش خالی کرده است.
طرحهای استخراج نفت و کاهش بارندگی در سالهای اخیر، که آن نیز خود نتیجه مدیریت اشتباه منابع محیط زیست است از دیگر دلایل خشک شدن رودخانه کارون است.
برگشت جریان حیات به این رودخانه که اقتصاد مردم آن منطقه و سلامت محیط زیست اطراف آن به وجودش بستگی دارد نیازمند برنامهریزی دقیق و همت صادقانه است.